Ya Güzel Konuş Ya da Sus
Eleştiri olumsuz anlam yüklediğimiz kelimelerden biri. Asıl manası neredeyse kaybolmuş durumda. Gerçekte eleştiri bir insan, bir eser ya da bir konuyu, doğru ve yanlış yanlarını bulup göstermek amacıyla incelemek ve geri bildirim vermektir. Oysa coğrafyamızda insanı ya da eseri alaşağı etmek amacıyla yapılır. Hem doğru hem de hatalı taraflar eleştirinin konusu olabilir. Bu yönüyle eleştiri yapıcı yapıldığı zaman gerçekten anlam ifade ediyor, faydalı oluyor.
İnsan doğası gereği tamamıyla hatasız ve masum değil, hata yapmaya müsait. Kişi ya da grupların farklı görüşlerde olmaları da son derece doğal.İnsan düşünen bir varlık ise farklılıklar insan sayısı kadar fazla olabilir. Birbirlerine zarar vermedikleri ve yasalar içinde hareket ettikleri sürece sorun yok. Bu farklılığın kişilere, topluma ve ülkeye zararı da yok. Aksine her farklı görüş aslında bir çeşit turnusoldür ve kişilere kendi fikrini kontrol etme imkânı verir. Farklı görüşler olsa olsa bir zenginliktir.
O Zaman Yıkıcı Eleştiri Ne?
Üzümü yemek yerine bağcıyı dövmek. İşi, fikri ya da kişiyi yükseltmek yerine batırmak, geliştirmek yerine yok etmek için yapılan eleştiri. Zararlı ve üstelik düşmanlık sebebi. Örneği inceleyelim:
A: 4 aydır diyetteyim, 2 kilo verdim.
B: Nee? Vere vere 2 kilo mu verdin? Ye daha iyi anacım?
Ya Yapıcı Eleştiri?
İşe, fikre ya da kişiye “daha iyi nasıl olabilirdi?” sorusunun samimi bir şekilde cevaplandırılması için verilen geri bildirimdir. Üzümü bağcıyla beraber yemektir.
A: 4 aydır diyetteyim, 2 kilo verdim.
B: Nee, kutlarım seni. Kendini harika hissediyor olmalısın. Diyetini benimle konuşmak ister misin?
Yapıcı Eleştiri Nasıl Yapılır?
Öncelikle bir daha hatırlatayım. Eleştiri kelimesi olumsuz bir kelime değil nötr bir kelimedir. O halde eleştiri nasıl yapılmalıdır?
- Daha iyi olması için eleştirin: Amacınız aşağı çekmek değil geliştirmek olmalıdır.
- Acele etmeyin, anladığınızdan emin olun. Bilmediğiniz bir konuda sessiz kalın. Bildiğiniz konu da ise faydalı olmaya odaklanın.
- Mantıklı önerilerde bulunun. Uçuk-kaçık, imkânsız şeyleri istemek yerine yapılabilir, ulaşılabilir tavsiyeler verin. En kıymetli eleştiri muhatabın göremediğini gösteren eleştiridir.
- Gaz vermeyin. Hem olumlu, gerekiyorsa hem de olumsuz eleştirin. Genellikle bir şey ne tamamen mükemmel ne de tamamen berbattır. İyi ve kötü tarafları vardır. Eğer yapacağınız eleştiri bütünüyle olumsuz ise üslubu çok iyi seçmeli ve kişiliğe yöneltmemelisiniz.
- Dostça yapın, düşmanca değil. Eleştirebiliyor olmak üstünlük taslama, karşınızdakini küçümseme hakkını size vermez. Bununla birlikte eleştirme eylemi, doğası gereği eleştiren ve dinleyen tarafı ve kendi içinde küçük dozlarda da olsa hiyerarşi oluşturur. Bu sebeple mutlaka dostça yapılmalıdır.
- Açık ve anlaşılır konuşun. Muhatabın ya da insanların bilgilenmeye ihtiyacı var içi boş, mesaj içermeyen, etliye sütlüye dokunmayan edebi laflara değil.
Neticeten Sevgili Okuyucu, ya muhatabınızı geliştirmek için güzel konuşun ya da susun.