Blog

STRATEJİK YÖNETİM

Küreselleşme olgusu, bugünlerde işletmeleri ‘dünya şirketinin’ birer alt kuruluşuna dönüştürmüştür. Geçmişte yerel düzeyde algılanan rekabet artık ulusal hatta uluslararası düzeye çıkmış, pazar kavramında sınırlar ortadan kalkmış, iletişim, ulaştırma ve teknolojideki gelişmeler son derece sofistike bir hal almıştır. Yaşadığımız çağ işletmelerin rekabet koşullarını eskisiyle kıyaslanmayacak ölçüde değiştirmiştir. Artan rekabet, firmaları da gittikçe artan bir karmaşıklığa ve belirsizliğe sürüklemiştir. Günümüzde işletmeler rekabeti sürdürebildikleri ölçüde hayatta kalabilmektedir. İşletmeler kendini ve çevresini tanıyabilmeleri,  değişime ayak uydurabilmeleri, fark oluşturabilmeleri ve müşteri odaklı pazarlama anlayışını devam ettirebilmeleri oranında yaşama şanslarını artırabilmektedir.

Sevgili Okuyucu, her gün ülkenin dört bir yanında yeni bir işletme faaliyetine başlarken yanı başındaki başka bir işletme de bu rekabete ayak uyduramadığı ya da tamamen yanlış etütler sebebiyle faaliyetine son vermektedir.

Türkiye’de şirket ömürleri, dünya ortalamalarıyla karşılaştırıldığında oldukça kısadır. Türkiye’de kurulmuş olup halen hayatta olan en eski işletmelerden birincisi 1777 yılında kurulmuş olan Hacı Bekir Lokumları’dır ve 235 yıldır hayattadır. İkincisi ise 1860 yılında kurulan Vefa Bozacısı’dır ve 152 yıldır varlığını sürdürmektedir (ATİKER, 2012) .

Aslında Türkiye’de kurulan en eski şirket 1623 yılında İstanbul’da kurulan Zilciyan şirketidir. Ancak şirket kurucuları 1929 yılında ABD’ye göç etmiştir ve ticari faaliyetlerini ABD’de devam ettirmektedir (SARRAFOĞLU, 2012).

Dünya genelinde bakıldığında ise dünyanın en yaşlı şirketi olarak bilinen ve inşaat sektöründe faaliyet göstermiş olan Japon Kongo Gumi şirketi 578 yılında kurulmuş 1428 yıl, 14 asır yaşamış ve 2006 yılında iflas etmiştir (ATEŞ, 2012).

Kongo Gumi şirketinden sonra dünyanın en uzun ömürlü ikinci şirketi olup halen faaliyetlerine davam etmek olan Nisiyama Onsen Keiumkan şirketi yine Japonya’dadır. 705 yılında kurulmuş olan şirket otelcilik sektöründe faaliyet göstermekte olup 1312 yıldır ayakta kalmayı başarmıştır (BARAN, 2012).

Bank of Korea tarafından yapılan bir başka araştırma da ise elde edilen verilere göre Japonya’da 200 yaşının üstünde 3.146 firma, Almanya’da 837 firma, Hollanda’da 222 firma, Fransa’da ise 196 firma bulunmaktadır (BARAN, 2012).

Türkiye’de ise 200 yaşına ulaşmış sadece bir firma bulunmaktadır.

Bu veriler Türkiye’de şirketlere yönetimsel açıdan yaklaşımın dünyanın diğer gelişmiş ülkelerinde olan yaklaşımdan nedenli farklı olduğunu ortaya koymaktadır.

Temelde hiçbir firma, hiçbir şirket kısa vadeli kazançlar, kısa süreli faaliyette bulunma amacı güdülerek kurulmaz. Fakat bu düşüncenin gerçekliği yönetim aşamasında sergilenecek anlayışla test edilir. Amaç hep çok kazanmak, hep en çok kazanmak, hep en büyük olmak olduğunda ve yönetim anlayışı sadece bu bencil hedefler etrafında dolaştığında sonuç genelde beklendiği gibi olmamaktadır .

1999 yılında General Motor(GM) ve Ford’dan sonra dünyanın üçüncü büyük şirketi olan Toyata Başkanı olan Hiroshi Okuda ile yapılan röportajda GM ile Ford’un büyüklüğü karşısında Toyata’ nın ne düşündüğü sorulmuş.  Başkan Okuda’nın cevabı “Bizim büyük olmak gibi bir hedefimiz yok. Biz en iyi olmayı hedefliyoruz” şeklinde olmuş (TEZCAN, 2012).

En iyi olmayı hedeflemek, şirket denilen organizasyonun sürekli olarak kendisini güncellemesi, sürekli olarak kendisini yenilemek zorunda olması hatta öylesi bir devinim içinde olmasını gerektirmekte ki, bu organizasyon olmaktan çıkıp canlı bir organizmaya dönüşmesi demektir.

Bu nedenlerden dolayı işletmeler, şirketler, firmalar adını ne koyarsanız koyun tüm ticari işletmelerin ayrı bir birey olarak kabul edilmesi ve bu bireyin uzun bir ömür sürebilmesi için en rasyonel yol haritaları ile geleceklerinin şekillendirilmesi gerekmektedir. Çünkü bütün işletmelerin mutlaka böyle bir iradeye ihtiyacı vardır.

İşletme sahipleri, yatırımcılar, girişimciler nihayette liderler değişen dış çevresel ve örgütsel koşul ve sorunlarla başa çıkmak için pek çok farklı rolü oynayarak stratejik ve genel olan sorunlara eğilip işletme yöneticilerini yönlendirmek zorunda kalmaktadırlar. (EREN, 2000) Artan rekabet, belirsizlik ve kaos ortamında devreye stratejik yönetim anlayışı ile stratejik kararlar girmektedir. Başarılı birçok işletmenin temelinde stratejik düşünce vardır.

Stratejik yönetim işletmenin genelde günlük ve olağan işlerinin yönetimi ile değil,  işletmenin uzun dönemde yaşamını sürdürebilmesini mümkün kılacak ve ona rekabet üstünlüğü ve ortalama kar üzerinde getiri sağlayabilecek işlerin yönetimi ile ilgilidir (ÜLGEN H. & MİRZE, 2014).

Stratejik yönetim işletmenin geleceğine atıf yapar. Başka bir ifadeyle işletmenin uzak gelecekte bulunmak istediği konum ve durumla ilgili planlama, uygulama ve denetimleri kapsar. Delphi tekniği, nominal grup tekniği gibi karar verme tekniklerinden, maliyet liderliği, farklılaşma ya da odaklanma gibi rekabet stratejilerinden, SWOT analizi, performans güçleri analizi, denge analizi gibi dış ve iç çevre analizlerinden, bechmarking gibi kıyaslama tekniklerinden, toplam kalite anlayışından ya da inovasyon, reenginering gibi yenileme stratejilerinden faydalanır.

STRATEJİ NEDİR?

Strateji dilimize Fransızca’daki “strategie” kelimesinden geçmiştir. Yunanca “stratos” (ordu) ve “ago” (gütmek) kelimelerinden elde edilmiştir.  Bir taraftan “İzlem (İzleme işi, izleme, takip)” gibi genel bakış açısı ile tarif edilirken, diğer taraftan “Bir ulusun veya uluslar topluluğunun, barış ve savaşta benimsenen politikalara destek vermek amacıyla politik, ekonomik, psikolojik ve askerî güçleri bir arada kullanma bilimi ve sanatı, sevkülceyş” şeklinde daha çok askeri algılamalara vurgu yapılarak da tarif edilmiştir. (TDK, 2011)

Günlük yaşantıda belirli bir amaca ulaşmak için izlenen temel yol veya yaklaşım olarak tarif edilebilir. Devletin etkinliklerini amaç, yöntem ve içerik olarak düzenleme ve gerçekleştirme esaslarının bütünü, siyaset olarak tarif edebileceğimiz “politika” kelimesinden daha geniş kapsamlıdır. Politikalar nitelik yönünden stratejileri uygulamaya koyan araçlardır. Strateji politikalardan oluşur ve politikalar stratejiye aykırı olamaz.

Strateji aslında günümüzde en yanlış anlaşılan konseptlerden birisidir. Strateji yalnız Hun İmparatoru Attila, Çinli Bilge Komutan Sun Tzu ya da herhangi bir askeri deha veya generalle ilgili değildir. Sadece yönetim disiplinleriyle, ekonomi, rakamlar ya da program hedefleriyle de ilgili değildir. Esas itibariyle strateji; bugün bulunduğunuz yeri yarın olmak istediğiniz yerle kalıcı ve somut bir biçimde bağlantılandıran entelektüel bir yapıdır (SULLIVAN & HARPER, 1997).

Bu yapı; ordunun harbi kazanabilmesi için birlik ve sistemleri yönetmesinden, küçük bir işletmenin ticari hayata tutunarak, örneğin 15 yıl sonra daha modern ve yalın bir yönetim anlayışı ve ortalamanın üzerinde karla yerel veya ulusal düzeyde varlığını devam ettirme heves ve arzusunu destekleyen kararlar silsilesine kadar geniş bir yelpazeyi ihtiva eder.

Strateji amaçlarla araçları birbirine bağlar. Bulunulan yeri varılmak istenen yere bağlayan bir dizi eylem zinciridir. Bir çeşit köprüdür. Değerler köprünün ayakları, köprünün bu yakası bugünün gerçeği, karşı yakası ise geleceğidir. Başka bir ifadeyle köprünün bu yakası örgütün, organizasyonun, kurumun, işletmenin ya da kişinin varoluş nedeni yani misyonu, diğer yakası ise vizyonudur. Strateji ise bizzat köprünün kendisidir. Değerler, misyon, vizyon ve strateji hep birlikte örgütün stratejik mimarisini meydana getirir. Değerler aslında kim olduğumuzu ve nasıl davranacağımızı söylerken, misyon amaç, vizyon hedeflere ışık tutar    (Şekil-1).

Şekil-1. Değerler, Misyon, Vizyon, Strateji

İşletme amaçlarına ve hedeflerine ulaşabilmek için, işletme politikaları çerçevesinde uygulanacak yol, yöntem ve araçlara da strateji denir (KABAR, 2011).

Çinli General Zhang Yu “Stratejin derin ve uzağı gören cinsten ise daha savaşmadan sen kazanırsın. Stratejik düşüncen sığ ve kısa erimli ise, daha savaşmadan sen kaybedersin. Zengin strateji yoksul stratejiye üstün gelir – stratejisi olmayanlar yenilmeye mahkumdur. Bu yüzden, muzaffer savaşçıların önce kazanıp sonra savaştığı, mağlup savaşçıların ise önce savaşıp sonra kazanmaya çalıştıkları söylenir.” diyerek adeta savaş alanlarından ekonomi piyasalarına gönderme yapmaktadır.

STRATEJİK YÖNETİM NE DEĞİLDİR?

Yönetim biliminde özellikle firmaların ya da şirketlerin rakiplerine karşı izleyeceği stratejiler, önce “Stratejik Planlama”, müteakiben “Stratejik Yönetim” adı verilen bir disiplinin doğmasına neden olmuştur (AKTAN C. , 2008 ).

Stratejik planlama, işletmede görev alan her kademedeki kişinin katılımını ve örgüt yöneticisinin tam desteğini içeren sonuç almaya yönelik çabaların bütününü oluşturur. Bu anlamda paydaşların gereksinim ve beklentileri, paydaşlar ve politika yapıcıların örgütün misyonu, hedefleri ve performans ölçümünün belirlenmesinde etkin rol oynamasını ifade eder (KÜÇÜKSÜLEYMANOĞLU, 2008).

Stratejik yönetim ise bir organizasyonun ne yaptığını, varlık nedenini ve gelecekte ulaşmak istediği hedefleri ortaya koyan bir yönetim tekniğidir (BRYSON, 1988).

Tüm bunların ışığında strateji kavramı bugün işletme yönetiminde de başvurulan bir yaklaşım bir konsepttir. Mademki bir dizi eylemler zinciridir, o halde burada bir süreçten bahsetmek, hatta bu süreci belki de uzun bir zamana yaymak hiç de yanlış olmayacaktır.

Stratejik yönetim; fakültelerin işletme derslerinde okutulan öğrencilerin işini zorlaştıran yeni moda bir ders değil, geleceğin girişimci-yatırımcı, yöneticilerine rekabet avantajı sağlayacak stratejileri bulmaya ve onları uygulamada değişimi esas almaya yönelik bir yönetim felsefesidir.

Stratejik yönetim; toplam kalite, yalın üretim, süreç yönetimi, yeniden yapılanma, müşteri memnuniyeti, çalışanlar memnuniyeti gibi yönetim araçlarını müstakil olarak kullanarak işgörenlerin kafasını karıştırmak değil, onları sinerji yaratacak şekilde birlikte uygulayabilmektir.

Stratejik yönetim; değişimin öngörülebilir olduğuna inanarak buna göre planlar yapmak değil, değişimin belirsizliğini bir dünya görüşü olarak benimsemek ve bu değişimi fırsat olarak kullanabilen daha çok proaktif bir yönetim yaklaşımıdır.

Stratejik yönetim; sektördeki en iyi şirketleri taklit etme esasına dayanan ‘me-too’ stratejilerini başarılı olarak uygulamak değil, yaratıcılığı bir şirket felsefesi olarak benimseyebilmektir.

Stratejik yönetim; misyon ve vizyon tanımlarını kalite belgesi almanın zorunlu bir adımı olarak görmek değil, sürekli yeni kurulmuş bir şirketin heyecanını duymak üzere, vizyona sıkı sıkıya sarılmaktır.

Stratejik yönetim; şirketi hiç risk almadan yönetebilmek üzere hep sakin sularda seyahat etmek değil, hesaplanabilir riskleri alabilme, hedefe ulaşmak üzere fırtınalı sulardan emniyetle geçebilme, o sulardan keyif alabilme becerisidir.

Stratejik yönetim; değişime en kısa zamanda reaksiyon ve uyum gösterebilecek beceriyi geliştirmek değil, değişime liderlik edebilecek özgüven ve beceriye sahip olabilmektir.

Stratejik yönetim; pazar payı ya da karlılık oranı olarak tanımlanan şirket hedeflerine ulaşmak üzere planlar yapıp sonra onları uygulamak değil, sürekli mükemmeli aramak üzere heyecanı hiç azalmadan devam eden bir yolculuktur.

Unutulmamalıdır ki, değişimin giderek hızlandığı, rekabetin küreselleştiği, her sektörde arzın talebin çok üstüne çıktığı, müşterilerin gücünü fark ettiği günümüzde stratejik planlama ve onun devamı olan stratejik yönetim şirketler için vazgeçilemez bir zorunluluktu (ÜNALDI, 2002). 21. yüzyılda kurumlar, küreselleşme, baş döndüren hızdaki teknolojik gelişme, yeni oluşan pazarlar, insanların ihtiyaçlarının ve beklentilerinin değişmesi ve artması sonucunda ortaya çıkan değişim ve sürekli olarak artan rekabet ortamı karşısında, eskisi ile mukayese edilmeyecek oranda stratejik düşünmekte ve stratejik planlama yapma, stratejik kararlar alma faaliyetlerine daha fazla önem vermek zorunda kalmaktadırlar (BAYRAKTAR & YILDIZ, 2007).

İşletmeler uzun vadede varlıklarını devam ettirebilmek ve gelişmek için makro ve mikro çevreleriyle fonksiyonel bir bağ kurmalıdırlar. Bir örgüt, iç kaynak ve kabiliyetlerini kullanarak dış çevreye adapte olmak için çevresel koşulları doğru anlamalıdır. Stratejik planlama yaklaşımı bu noktada örgütlere temel prensipler sağlamaktadır (GÜRER, 2006).

Genel kabul görmüş düşünceye göre stratejik yönetim 4 ana amacı yerine getirmek için uygulanır (ÜLGEN H. & MİRZE, 2014):

• Uzun dönemli nihai sonuç,
• Uzun dönemde yaşamın devam ettirilmesi,
• Sürdürülebilir rekabet üstünlüğü,
• Ortalamanın üzerinde getiri.

İşletmeler bu amaçları yerine getirebilmek için ise 4 ana işlevi yerine getirmek durumunda kalır.

• Planlama: Amaçların ve bu amaçlara ulaşılabilecek yolların ve araçların analiz edilmesi,
• Organize Etme: Kaynakların bir yapı ve düzen içinde gruplanması ve düzenlenmesi,
• Yürütme: İnsanların kurulmuş düzen içinde harekete geçirilmesi,
• Kontrol: İşlerin yöntem, düzen ve amaçlara uygun şekilde yapılıp yapılmadığının denetlenmesi.

STRATEJİK YÖNETİM SÜRECİ:

Stratejik yönetim, başarılı işletmelerde bir yöntem, bir karar noktası ya da kararın verildiği bir “an” olarak değil bir süreç olarak ele alınır ve uygulanır.

Stratejik Yönetim Süreci, işletmenin ya da firmaların günlük ve olağan işlerinin yönetilmesini değil “İşletmenin uzun dönemde yaşamını devam ettirmesine ve sürdürülebilir rekabet üstünlüğü sağlamasına yönelik tüm bilgi toplama, analiz, seçim, karar ve uygulama faaliyetlerinin tümü” olarak tanımlanır.

Stratejik yönetim süreci modernist görüşe göre “stratejik bilince” sahip olmakla ya da bu bilinci oluşturmakla başlar “stratejik kontrole” kadar bir dizi aşamalardan geçer (ÜLGEN H. & MİRZE, 2014).

STRATEJİK YÖNETİMİN EVRELERİ:

Stratejik yönetim, sırasıyla uzun dönemli planlama, kurumsal planlama, stratejik planlama ve stratejik yönetim evrelerinden oluşur. Stratejik yönetim sadece analitik “sert” yaklaşımlar ve rasyonel analizlerle başarılamaz. Başarı bunlarla birlikte yöneticilerin yaratıcı beyinlerinin, düşünce tarzlarının ve farklı vizyonlarının da yönetim anlayışlarına yansıtmalarıyla mümkün olur. Stratejik yönetimde davranışsal boyut ihmal edilmemelidir (OHMAE, 1982).

SONUÇ:

Sonuç olarak Sevgili Okuyucu; işletmelerin, tıpkı canlılar gibi, bir yaşam alanı ve doğal bir yaşam döngüsü içinde varlıklarını sürdüren, mutlaka karşılanması gereken ihtiyaçları olan, içinde bulundukları ortamları etkileyen ve daha çok da etkilenen, yaşam eğrisi boyunca karşısına çıkan zorlukları aşabilmesi için esnek ve rasyonel projeksiyonlara ihtiyacı olan, sürekli değişim ve yerinde inovasyonlarla kendini güncellemesi gereken bir organizasyon olduğu gerçeği gözden kaçırılmamalıdır.

Yaşamı tehlikeye giren bir canlının nasıl çok hızlı hatta refleks kararlar alması gerekiyorsa organizasyonları yöneten yöneticiler de aynı şekilde hızlı kararlar almak zorundadır.

Bu yaklaşımların işletmecilik ve yönetim kültürüne yerleşmesi oranında organizasyonlar hayatını devam ettirebilir. Bu kapsamda işletmenin faaliyette bulunduğu çevrenin sürekli analiz edilmesi, fırsat ve tehditlerin zamanında ve doğru öngörülmesi gerekmektedir. Böylelikle fırsatların kazanımlara çevrilmesi, tehditlerin bertaraf edilmesi hatta fırsata çevrilmesi sağlanabilir (ATİKER, 2012) .

KAYNAKÇA:

AKIN, Ö. (2017). Strateji ve Stratejik Yönetim. 07 30, 2017 tarihinde ozyazilim.com: http://www.ozyazilim.com/ozgur/marmara/stratejik/ozkivanc.htm adresinden alındı

AKTAN, C. (1999). 2000’li Yıllarda Yeni Yönetim Teknikleri 2 Stratejik Yönetim. Simge Ofis Matbaacılık.

AKTAN, C. (2008 ). Stratejik Yönetim ve Stratejik Planlama,. ÇEİS Çimento Endüstrisi İşverenleri Sendikası Yayını.

ALPKAN, L. (2005). Uzgörü Çalışmasının Kavramsal Çerçevesi ve Yöntemi,. Gebze: Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü (GYTE) İşletme Fakültesi.

ATEŞ, R. (2012). Dünyanın En Yaşlı Şirketi Neden Battı? . MAYIS 12, 2017 tarihinde sirketdoktoru.net: http://www.sirketdoktoru.net/content/view/164/40/ adresinden alındı

ATİKER, M. (2012). STRATEJİK YÖNETİMDE GENEL ÇEVRE ANALİZİ. KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ İŞLETME ANABİLİMDALI, 2-3.

BARAN, A. (2012). Uzun Ömürlü Olmanın Sırları. MAYIS 11, 2017 tarihinde Ali BARAN, “Uzun Ömürlü Odndenbgndenyrndan : Ali BARAN, “Uzun Ömürlü Olm http://dndenbgndenyrndan.blogspot.com/2012/01/uzun-omurlu-olmann-srlar.html, adresinden alındı

BAYRAKTAR, B. B., & YILDIZ, A. (2007). Kurumsal Bilginin Stratejik Planlama Sürecinde Kullanılması: Bir İlçe Belediyesi Örneği. Bilgi Dünyası Dergisi, 280-296.

BRYSON, J. M. (1988). Strategic Planning for Public and Nonprofit Organizations. San Fransisco: San Francisco: Jossey-Bass, .

EREN, E. (2000). Yönetim ve Organizasyon. İstanbul: Beta Yayım Dağıtım A.Ş,.

GÜMÜŞTEKİN, G., DEMİRCİ, K., & AYDEMİR, M. (2009). İşletmecilik Kuram ve Uygulama,. Ankara: Detay Yayıncılık.

GÜRER, H. (2006). Stratejik Planlamanın Temelleri ve Türk Kamu Yönetiminde Uygulanmasına Yönelik Öneriler.

GÜRLEK, T. B. (2002). SWOT Analizi. Gebze: Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK),.

HAMDİOĞLU, C. (2002). SWOT Analizi ve Türkiye Tekstil Sektörü Üzerine Uygulaması. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi.

KABAR, M. (2011). Uluslararası İşletmelerde Yönetim Organizasyon Politikaları ve Stratejiler. Ankara: Seçkin Yayınevi, Ankara.

KARASOY, H. (2007). Örgüt Kültürünün Algılanan Hizmet Kalitesine Etkisi: Kamu ve Özel Öğrenci Yurtlarında Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Hacettepe Üniv., Sosyal Bilimler Enstitüsü.

KÜÇÜKSÜLEYMANOĞLU, R. (2008). Stratejik Planlama Süreci. Kastamonu Eğitim Dergisi, 403-412.

OHMAE, K. (1982). The Mind of The Strategist.

SARRAFOĞLU, F. (2012). Aile Şirketleri Niye Uzun Olmuyor? MAYIS 11, 2017 tarihinde netpano.com: http://www.netpano.com/makale/?makale=1084 adresinden alındı

SULLİVAN, G., & HARPER, V. (1997). Umut Bir Yöntem Olamaz,. İstanbul: Boyner Holding Yayıncılık.

TDK. (2011). Sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

TEK, Ö. B. (1999). Pazarlama İlkeleri Türkiye Uygulamaları, Global Yönetimsel Yaklaşım. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.

TENEKECİOĞLU, B., & TOKOL, T. (2004). Pazarlama Yönetimi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.

TEZCAN, F. Ö. (2012). Yalın Strateji ile Geleceğinizi Yönetmek. MAYIS 11, 2017 tarihinde slideshare: http://www.slideshare.net/oftezcan/yaln-strateji adresinden alındı

ÜLGEN H., M. S., & MİRZE. (2014). İşletmelerde Stratejik Yönetim. İstanbul: Beta Yayıncılık.

ÜNALDI, H. (2002). STRATEJİK YÖNETİM NEDİR, NE DEĞİLDİR ? EFOR.

ÜSAM. (tarih yok). SWOT Analizi, Adana. Adana: Üniversite Sanayii Ortak Araştırma Merkezi.